Gebelik şekeri (Gestasyonel Diyabet), anne adaylarında ciddi komplikasyonlar oluşturmaktadır. Anne adaylarında gebelik diyabeti olarak bilinen bu durum çeşitli belirtilerle çıkmaktadır. Bunlar: çok su içme, sık idrara çıkma, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu, idrarda glukoz saptanması ve halsizliktir.
Özellikle gebelik şekerinde yapılan ultrason kontrollerinde, bebeğe ilişkin bazı verilerde değişiklik görülmesi (suyun fazla olması, bebek karın çevresinin büyük olması vb.) durumunda doktoru uyarır. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Cihan Tanyolaç anne adayları için tehlikeli bir durum olan gebelik şekeri hakkında detaylı bilgiler verdi.
Gebelik Şekeri (Gestasyonel Diyabet) Nedir?
Gestasyonel diyabet olarak bilinen gebelik şekeri bir endokrinolojik hastalıktır. İlk kez gebelik sırasında ortaya çıkan ve doğum sonrası genellikle normale dönen bir glukoz intoleransı durumudur.
Gebelikte, plasentadan salgılanan hormonlar insülin direncini artırarak özellikle hamileliğin ikinci yarısında annenin hücrelerine şekerin girişini zorlaştırır. Bu durum şeker seviyelerinin yükselmesine yol açabilir. Gebelik şekerinde hücreler aç (bu sebeple anne de açlık hisseder) ama hücrelere şeker giremediği için kanda şeker yüksektir. Buna varlık içinde yokluk diyebiliriz. Bu yüksek şeker direkt bebeğe geçer. Gebelikte en sık görülen endokrinolojik hastalık olan gestasyonel diyabet, gebelerin yaklaşık %3-8’inde görülmektedir.
Gebelik Diyabetinin Belirtileri Nelerdir?
Anne adaylarında görülen gebelik diyabeti çoğu zaman belirti göstermese de bazı komplikasyonlarla ortaya çıkabilir:
-
- Aşırı susama
-
- Sık idrara çıkma
-
- İdrarda glukoz bulunması
-
- Tekrarlayan idrar yolu veya vajinal enfeksiyonlar
-
- Bulantı ve halsizlik
Kan şekeri kontrol altına alınamazsa yüksek seyreden şeker seviyeleri bebeğin aşırı kilo almasına ve amniyon sıvısının artmasına yol açabilir. Kontrolsüz kan şekeri nadiren “diyabetik ketoasidoz” gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Gebelik Diyabeti, Gebeliğin Hangi Döneminde Ortaya Çıkar?
Gestasyonel diyabet genellikle hamileliğin 24. haftasında başlar. Bu nedenle gebelik şeker testi, 24-28. haftalar arasında yapılması gereken önemli bir testtir. Anne ve bebeğin sağlığını korumak için bu testin yapılması önerilir.
Kan şekerinin 250 mg/dl’nin üzerinde seyretmesi, bebeğin erken doğum riski oluşturabilir. Ayrıca gebelikteki yüksek şeker seviyeleri, bebeğin sarılık, iri doğum, zor solunum, şeker düşüklüğü, kalsiyum eksikliği ve doğuştan kalp rahatsızlıkları gibi problemler yaşamasına yol açabilir. Üç aylık kan şekeri (HbA1C) seviyesi 8’in üzerinde olursa bu durum bebeğin düşük yapmasına veya engelli doğmasına sebep olabilir.
Gebelik Diyabeti Hastalığında Kimler Risk Altındadır?
Gebelik diyabeti hastalığında risk altında olan anne adayları bulunur:
-
- Gebelik sırasında aşırı kilo artışı
-
- 40 yaş ve üzeri kadınlar
-
- Fiziksel aktivitenin azalması
-
- Ailede tip 1 veya tip 2 diyabet öyküsü
-
- Önceki gebeliklerde gestasyonel diyabet veya hipertansiyon yaşanmışsa
-
- Önceki gebeliklerde 4.5 kg’dan ağır bebek doğurmuş kadınlar
-
- Yüksek kolesterol, LDL (kötü kolesterol) yüksekliği ve HDL (iyi kolesterol) düşüklüğü olanlar
-
- Polikistik over sendromu (PCOS) yaşayan kadınlar
-
- HbA1C seviyesinin 5.7’den yüksek olduğu kadınlar
-
- Anormal oral glukoz tolerans testi sonuçları
-
- İnsülin direnci olan kadınlar
-
- Kardiyovasküler hastalık geçmişi bulunan kadınlar
-
- Gastrik bypass veya diğer kilo verme ameliyatları geçirmiş kadınlar
Gebelik Diyabeti Riski Azaltılabilir Mi?
Anne adaylarında gebelik diyabeti riski Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı görüşleriyle azaltılabilir.
-
- İdeal Kilo ile Gebe Kalmak
Gebelik öncesi ideal kiloya sahip olmak, gebelik diyabeti riskini önemli ölçüde azaltabilir. Aşırı kilo, insülin direncini artırabilir. Gestasyonel diyabetin gelişmesine zemin hazırlayabilir. Gebelik öncesinde sağlıklı bir kilo kaybı hedeflemek, bu riski düşürür. Kilo alımı ise gebelik boyunca doktor kontrolünde ve dengeli bir şekilde olmalıdır.
-
- Düzenli Egzersiz Yapmak
Gebelik öncesinde ve gebelik sırasında hafif egzersizler yapmak, insülin duyarlılığını artırabilir ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olabilir. Egzersiz, hücrelerin enerji ihtiyacını artırarak şekerin hücrelere girişini artırır. Bu sadece insülin direnciyle mücadeleye yardımda bulunmuş olur. Yürüyüşler, yüzme gibi düşük etkili egzersizler, hem anne hem de bebek sağlığı için faydalıdır.
-
- Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları
Dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni, gebelik diyabetinin riskini azaltmada önemli bir rol oynar. Yüksek lifli, düşük glisemik indeksli gıdaların tercih edilmesi, kan şekerinin dengelenmesine yardımcı olur. Sağlıklı yağlar, tam tahıllar, sebzeler ve meyvelerle zengin bir diyet, vücuda gerekli besin maddelerini sağlar. Şekerli gıdalardan ve işlenmiş gıdalardan kaçınılması gereklidir.
-
- Sigarayı Bırakmak
Sigara içmek, gebelik diyabetinin yanı sıra birçok başka sağlık sorununa da yol açabilir. Sigara içmek, insülin direncini artırarak, diyabet riskini yükseltebilir. Gebelik sürecinde sigara kullanmamak, hem anne sağlığını hem de bebek sağlığını olumlu yönde etkiler.
-
- Stresten Kaçınmak
Stresin, vücutta hormonel değişikliklere yol açarak insülin direncini artırabileceği ve gebelik diyabeti riskini artırabileceği bilinmektedir. Rahatlatıcı aktiviteler, meditasyon ve derin nefes egzersizleri stresle başa çıkmada yardımcı olabilir.
-
- Doktor Kontrollerine Düzenli Gitmek
Gebelik sırasında düzenli doktor kontrolleri, gebelik diyabeti riskini erken aşamada tespit etmeye yardımcı olur. Özellikle risk grubundaki kadınlar (örneğin, ailede diyabet öyküsü olanlar) daha sık kontrol edilmelidir. Gebelik şekerinin düzenli test edilmesi, doğum öncesi sağlık yönetimi açısından çok önemlidir.
Gebelik Diyabetinin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Gebelik diyabeti tedavisinde öncelikli olarak kadının hastalık hakkında doğru şekilde bilgilendirilmesi ve tedavi sürecinin önemini anlaması sağlanmalıdır. Tedavi sürecinin temel hedefi, kan şekeri düzeylerini normal sınırlar içinde tutmaktır.
Bu amaca ulaşabilmek için, gebelik sürecine ve kadının mevcut kilosuna uygun, dengeli bir diyet planı oluşturulmalıdır. Bu diyette karbonhidrat, protein ve yağ alımı dikkatlice düzenlenir. Tıbbi olarak uygun görüldüğünde düşük etkili egzersizler gebelik diyabetinin tedavisinde önerilmektedir. Bu yaklaşımla hala şeker değerleri kontrol altına alınamadıysa insülin başlaması gerekebilir.