HPV, cilt ve mukoza yoluyla bulaşan insan papilloma virüsüdür. 200’den fazla türü bulunan yaygın bir virüs grubudur. Genellikle cinsel yolla bulaşan bu virüs, hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilir. Bazı HPV virüsleri belirti vermeyebilir ancak diğerleri genital siğillere veya rahim ağzı, vajina, vulva, penis, anüs ve boğaz kanserleri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
HPV enfeksiyonları çoğu zaman bağışıklık sistemi tarafından kendiliğinden temizlenir. Yüksek riskli HPV türleri uzun süre vücutta kalabilir ve hücresel değişikliklere neden olarak kanser gelişimi için risk oluşturabilir.
HPV Nedir?
HPV, cilt ve mukoza zarını etkileyerek siğillere ve bazı kanser türlerine yol açabilen yaygın ve bulaşıcı bir virüstür. Tüm HPV virüsleri tehlikeli olmasa da ciddi sağlık sorunlarına neden olabilen bir hastalıktır. Ağız, genital bölge, anüs ve rahim ağzı gibi vücut bölgelerini enfekte edebilir.
Kadınların yaklaşık %80’i yaşamları boyunca en az bir HPV türüyle karşılaşsa da, çoğu durumda enfeksiyon belirti vermeden kaybolur. Özellikle HPV 16 ve HPV 18, rahim ağzı kanseri ile ilişkilendirilen yüksek riskli türlerdir.
HPV 6 ve HPV 11 kansere neden olmasa da genital siğillere yol açabilir. HPV’ye bağlı siğiller genellikle el, ayak, ağız, boğaz ve genital bölgede ortaya çıkar.
HPV En Çok Kimleri Etkiler?
İnsan papilloma virüsü olarak bilinen HPV en çok gençler ve genç yetişkinleri etkiler. Cinsel aktivitenin başladığı dönemlerde virüsle karşılaşma ihtimali daha yüksek olduğundan özellikle 15-24 yaş arasındaki bireyler risk grubunda yer alır.
HPV’den etkilenen gruplar bulunur:
-
- Gençler ve genç yetişkinler
-
- Cinsel temasta bulunan herkes
-
- Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler
-
- Korunmasız cinsel ilişkiye girenler
-
- Birden fazla partneri olanlar
-
- Daha önce başka cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar geçirenler
-
- Her yaş grubundan bireyler
HPV Nasıl Bulaşır?
HPV, en yaygın olarak cilt, mukoza ve cinsel temas yoluyla bulaşır. Virüsü taşıyan bir kişi, herhangi bir belirti göstermese bile enfekte edebilir. Bu nedenle HPV fark edilmeden yayılabilir.
Bir insandan diğerine HPV’nin üç farklı bulaşma yolu bulunur:
-
- Her türlü cinsel ilişki: vajinal, anal, oral temas.
-
- Cilt teması: genital bölgelerin teması.
-
- Nadir de olsa yüzeylerden bulaşma: ortak kullanılan tuvaletler, havlular gibi eşyalar.
HPV enfeksiyonu bulaştıktan sonra belirtiler yıllar sonra ortaya çıkabilir ve virüsün tespit edilmesini zorlaştırır. Özellikle kadınlarda rahim ağzı kanseri riskini artırabileceği için düzenli HPV testi yaptırmak önemlidir.
HPV Belirtileri Nelerdir?
HPV enfeksiyonu çoğu zaman belirti vermeden ilerler ancak bazı türleri belirgin semptomlara yol açabilir. HPV’nin en yaygın görülen belirtileri bulunur:
-
- Genital siğiller
Küçük, kabarık veya karnabahar görünümlü siğiller şeklinde olabilir.
-
- Ağız ve boğaz siğilleri
Oral HPV enfeksiyonu sonucu ağız içinde veya boğazda siğiller oluşabilir.
-
- Elde ve ayakta siğiller
Parmaklarda kabarık, topuklarda veya ayak parmaklarında sert ve pürüzlü siğiller görülebilir.
-
- Anormal hücre büyümeleri
Rahim ağzında hücresel değişikliklere neden olabilir, bu değişiklikler Pap smear testi ve gerekirse kolposkopi ile tespit edilebilir.
-
- Rahim ağzı kanseri
HPV’nin yüksek riskli türleri, rahim ağzı kanserine yol açabilir. Bu nedenle düzenli HPV taramaları kritik öneme sahiptir.
HPV Enfeksiyonun Yayılımını Artıran Faktörler Nelerdir?
HPV enfeksiyonu çoğu zaman bağışıklık sistemi tarafından temizlenir. Ancak bazı durumlarda enfeksiyon uzun süre devam edebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. HPV’nin yayılımını artıran ve enfeksiyonun kalıcı hale gelmesine neden olan faktörler bulunur:
-
- Zayıf bağışıklık sistemi
-
- Sigara kullanımı
-
- Kanser tedavileri
-
- Steroid türü ilaçların uzun süre kullanımı
-
- Hamilelik (gebelik)
-
- Kronik yorgunluk ve stres
-
- HPV dışındaki genital hastalıklar
Bağışıklık sistemini güçlü tutmak, sigara kullanımını bırakmak ve düzenli doktor kontrollerini ihmal etmemek, HPV enfeksiyonunun kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
HPV ile İlişkili Kanserler Nelerdir?
Yüksek riskli HPV türleri, bazı kanser türlerinin gelişmesine neden olabilir. En sık sebep olduğu kanser türü rahim ağzı kanseridir. Aşağıda HPV ile ilişkili kanserler verilmiştir:
-
- Rahim ağzı kanseri
-
- Anal kanserler
-
- Vajina kanseri
-
- Vulva (dış genital bölge) kanseri
-
- Ağız, dudak ve dil kökü kanserleri
-
- Baş-boyun kanserleri
-
- Penis kanseri
Düzenli Pap smear testi, HPV/DNA testi ve HPV aşısı, bu kanserlerin önlenmesinde büyük rol oynar. Bu nedenle Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı’ndan randevu alarak düzenli kontrollere gitmeniz çok önemlidir.
HPV Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
HPV tanısı ve teşhisi genellikle HPV testi ve Pap smear testi ile konur. Bu tanı testleri özellikle rahim ağzı kanseri taramalarında kullanılır.
-
- HPV Testi: Rahim ağzından özel bir çubuk ile örnek alınarak yüksek riskli HPV türlerinin varlığı tespit edilir.
-
- Pap Smear Testi: Rahim ağzındaki hücresel değişiklikleri belirlemek için yapılır.
-
- Kolposkopi: Anormal hücreler tespit edildiğinde rahim ağzı detaylı olarak incelenir.
HPV tanısı için kan testi bulunmamaktadır. 30-65 yaş arası kadınlar, rahim ağzı kanseri taraması kapsamında 5 yılda bir test yaptırmalıdır. Amaç, erken teşhis ve tedavi ile rahim ağzı kanseri riskini en aza indirmektir.
HPV Nasıl Tedavi Edilir?
HPV enfeksiyonunun kendisi için spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak, virüsün neden olduğu lezyonlar ve siğiller çeşitli yöntemlerle tedavi edilebilir. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanlarının yaygın olarak izlediği hpv tedavi yöntemleri bulunur:
-
- Kimyasal Koterizasyon: Siğillerin yok edilmesi için özel kimyasal maddeler uygulanır.
-
- Elektrokoterizasyon: Elektrik akımı kullanılarak siğiller yakılır ve tedavi edilir.
-
- Lokal İlaçlar: Siğillerin küçülmesini sağlamak ve yok etmek için krem ve solüsyonlar kullanılır.
-
- Kolposkopi: Tanı yöntemidir. Hücresel değişikliğin seviyesi belirlenerek bir sonraki basamağa geçmeyi veya takip etmeyi belirler.
-
- LEEP: Rahim ağzındaki anormal dokular elektrikli bir döngü ile çıkarılır.
-
- Soğuk Konizasyon: Etkilenen bölge cerrahi yöntemle çıkarılır.
HPV’nin yol açabileceği sağlık sorunlarının önlenmesi için erken teşhis ve düzenli takip büyük önem taşır.
HPV Virüsünden Nasıl Korunulur?
HPV, genellikle cinsel temasla bulaşan bir virüs olup korunmasız cinsel ilişki ve ten teması ile kolayca yayılabilir. HPV’den korunmak için önlemler alınabilir:
-
- Cinsel Partner Sayısını Sınırlama: Tek eşliliği tercih etmek, bulaş riskini azaltır.
-
- Kondom Kullanımı: Cinsel ilişki sırasında kondom kullanmak, bulaş riskini düşürür ancak genital bölgeyi tamamen örtmediği için tam koruma sağlamaz.
-
- HPV Aşısı: HPV’ye karşı en etkili koruma, henüz cinsel hayatı başlamadan önce yapılan HPV aşısıdır.
Aşı, hem erkeklere hem de kadınlara uygulanabilir ve servikal kanser, vajinal kanser, vulva kanseri, genital siğiller, anal kanserler, ağız ve baş-boyun kanserlerinden korunmada etkilidir. HPV enfeksiyonunu tamamen engellemek mümkün olmasa da, düzenli taramalar ve aşı ile HPV’nin yol açtığı rahim ağzı kanseri ve diğer sağlık sorunları önlenebilir.
HPV Aşılama Takvimi
HPV (Human Papillomavirus) aşısı, cinsel ilişki öncesinde ve 25 yaşından önce yapılması tavsiye edilen bir aşıdır. Özellikle, 15 yaş gününden önce ilk dozunu yaptıran kişilere genellikle iki doz HPV aşısı önerilir. İlk dozdan sonra, ikinci dozun 6 ila 12 ay arasında bir süreyle yapılması beklenir. 15 ila 26 yaş aralığında ilk aşıyı olmuş bireyler ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler için ise üç doz HPV aşısı önerilir. Bağışıklığı baskılanmış olan kişiler, 9 ila 26 yaşları arasında üç doz aşı yaptırmalıdır.
HPV Aşısını Kimler Yaptırmamalıdır?
HPV aşısı, gebelik veya gebelik şüphesi olan kadınlarda önerilmez. Gebelik sırasında farkında olmadan yapılan aşılarda herhangi bir olumsuz etki gözlemlenmemiştir. HPV aşısının gebelik üzerinde zararlı bir etkisi olmadığı kanıtlanmıştır. Emzirme dönemlerinde doktor önerisiyle yapılabilir.
Gebe olduğunu bilmeden aşı yaptıran kadınların hamilelikleri ve bebekleri takip edildiğinde, topluma göre daha fazla olumsuz etki görülmemiştir. HPV aşısı sırasında gebe kalınırsa, aşı dozlarının kalan kısmı doğumdan sonraya ertelenmelidir.
HPV Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?
HPV aşılarının yan etkileri, genellikle diğer çocukluk çağı aşılarıyla benzerdir. Canlı virüs içermemesi ve viral enfeksiyona yol açmaması nedeniyle, canlı virüs aşılarına göre daha güvenli kabul edilirler. HPV aşısını yaptıran kişilerde görülebilecek geçici yan etkiler bulunur:
-
- Aşı yapılan bölgede ağrı veya kızarıklık
-
- Baş dönmesi veya bayılma hissi
-
- Yorgunluk
-
- Hafif ateş
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), HPV aşılarının fayda-zarar oranının kesinlikle fayda lehine olduğunu belirtmiştir. Mevcut HPV aşıları, tüm güvenlik ve güvenilirlik testlerinden başarıyla geçmiştir ve yaklaşık 15 yıldır dünya çapında kullanılmaktadır.