Kan uyumazlığı, anne-çocuk kan grubu uyuşmazlığıyla ortaya çıkar. ABO kan grubu uyuşmazlığı ve Rh uyuşmazlığı, maternal kan grubu uyumsuzluğu olarak da bilinen bir durumu oluşturur. Fetüs ile anne arasında kan grubu uyumsuzluğu olduğunda ortaya çıkabilir. Hemolitik anemiye yol açarak yenidoğanlarda sarılığa sebep olabilir.
Gebelik sırasında yapılan kan grubu testi, özellikle Rh faktörünün varlığını kontrol etmeye yardımcı olur. Rh faktörü, annenin ve bebeğin sağlıklı gelişimi için kritik öneme sahiptir. Anne adayının Rh durumu gebeliğin erken dönemlerinde tespit edilirse olası riskler daha kolay yönetilebilir ve gerekli önlemler alınabilir.
Kan Uyuşmazlığı Nedir?
Kan uyuşmazlığı, annenin kan grubunun bebeğin kan grubu ile uyumsuz olması durumudur. Annenin kan grubu Rh negatif, bebeğin kan grubu ise Rh pozitif olduğunda kan uyuşmazlığı riski ortaya çıkar. Gebelik sırasında bu uyumsuzluk, annenin bağışıklık sisteminin bebeğin kan hücrelerine karşı antikor üretmesine neden olabilir.
Kan grubu, hücrelerin yüzeyindeki proteinler veya bu proteinlerin eksikliğiyle tanımlanır. En yaygın olarak ABO ve Rh faktörleri üzerinden belirlenir. Gebelik sürecinde annenin kan hücreleri, fetüse ya da plasentaya geçebilir. Bu durumda annenin bağışıklık sistemi, fetüsün kan hücrelerine karşı antikorlar üretebilir.
ABO Kan Grubu Uyuşmazlığı
ABO kan grubu uyuşmazlığı, anne ve bebeğin kan gruplarının farklı olduğu durumlarda ortaya çıkar. Bu durumda anne, fetüsün kan grubuna karşı bağışıklık sistemini harekete geçirir ve antikor üretmeye başlar. Bu antikorlar plasentayı geçerek fetüsün kan hücrelerine zarar verir.
ABO uyuşmazlığı, genellikle doğal bağışıklık yanıtı olarak gelişir ve kan nakli gibi müdahalelere gerek kalmadan da antikorlar oluşabilir. Ancak ABO uyuşmazlığına sahip bireylere kan transfüzyonu yapıldığında bu durum ciddi ve ölümcül reaksiyonlara yol açabilir.
Rh Kan Grubu Uyuşmazlığı
Rh kan grubu uyuşmazlığı, en yaygın kan grubu uyumsuzluk türlerinden biridir. Rh negatif (Rh-) bir annenin, Rh pozitif (Rh+) bir bebeğe sahip olması durumunda gelişir. Anne, fetüsün kanındaki Rh pozitif hücrelerine maruz kaldığında, bağışıklık sistemi bu hücrelere karşı antikor üretmeye başlar.
Bu antikorlar plasentaya geçerek fetüsün kan hücrelerine zarar verebilir. Rh faktörü, alyuvarlarda bulunan bir proteindir. Bu proteinin varlığı söz konusuysa kişi Rh pozitif, yoksa Rh negatif olarak kabul edilir.
Kan Uyuşmazlığı Neden Olur?
Kan uyuşmazlığı, annenin kan grubunun Rh negatif (Rh-) veya 0 (sıfır) olduğu ve bebeğin kan grubunun Rh pozitif (Rh+), A, B ya da AB olduğu durumlarda ortaya çıkar. Gebelik sırasında ya da doğumda, bu farklı kan grupları arasında kan karışabilir. Annenin bağışıklık sisteminin yabancı kan hücrelerine karşı antikorlar üretmesine neden olur.
Kan uyuşmazlığında antikorlar, özellikle ikinci gebelikte, fetüsün kan hücrelerine saldırarak ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İlk gebelikte genellikle sorun yaşanmayabilir ancak sonraki gebeliklerde sarılık, anemi, zekâ geriliği, serebral palsi gibi nörolojik hastalıklar ya da fetüsün ölümü riski artar.
Kan Uyuşmazlığının Belirtileri Nelerdir?
Anne adaylarında doğum sonrası bebeklerinde kan uyuşmazlığının belirtileri bulunur:
- Cilt ve göz beyazlarında sararma (sarılık)
- Soluk cilt rengi (anemi nedeniyle)
- Hızlı kalp atışı (taşikardi)
- Enerji düşüklüğü ve halsizlik
- Kas tonusunda azalma (hipotoni)
- Uyuşukluk
- Deri altında şişlik
- Karın bölgesinde büyüme
Kan Uyuşmazlığı Nasıl Teşhis Edilir?
Kadın doğum uzmanları doğum sonrasında kan uyuşmazlığını teşhis etmek için bazı yöntemler kullanır:
- Kan Grubu ve Rh Faktörü Testi: Gebelik sırasında ilk trimesterde yapılan rutin kan tetkiklerinde anne adayının kan grubu ve Rh faktörü belirlenir.
- Vajinal Kanama Durumunda Erken Test: Eğer vajinal kanama olursa, bu durumda kan uyuşmazlığı testi daha erken yapılabilir.
- Antikor Taraması: Anne adayının kanı Rh negatif çıkarsa, uzman doktor, antikorların varlığını kontrol etmek için bir antikor taraması yapar.
- Pozitif Antikor Testi: Eğer antikor testi pozitif çıkarsa, anne adayının kan uyuşmazlığı riski olduğu belirlenir.
- Negatif Antikor Testi: Eğer antikor testi negatifse, anne adayına Rh immünoglobulin (Rhlg) uygulanır. Genellikle gebeliğin 28. haftasında ve doğumdan sonraki 72 saat içinde yapılır.
Kan Uyuşmazlığının Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Doğum sonrası annelerle çocuklarda görülen kan uyuşmazlığını tedavi etmek için bazı uygulamalar yapılır:
- Rh İmmünoglobulin (RhIg) Uygulaması:
Hamilelikte Rh uyuşmazlığı riski taşıyan bir kadın için, genellikle 28. haftada ilk doz Rh immünoglobulin (RhIg) iğnesi uygulanır. Bebek pozitif Rh kan grubuna sahipse, ikinci doz Rh immünoglobulin doğumdan sonraki 72 saat içinde yapılır.
- Rh İmmünoglobulin Etkisi:
Rh immünoglobulin, anne vücudunda Rh antikoru üretimini engeller. Böylece hem doğum sırasında hem de ilerleyen gebeliklerde oluşabilecek Rh uyuşmazlığına bağlı sağlık sorunları ve gelecekteki gebeliklere olumsuz etkiler önlenmiş olur.
Rh uyuşmazlığını önlemek amacıyla RhoGAM adı verilen ilaç kullanımı, bu sorunların gelişmesini engeller.
- Etkilenen Bebeğin Tedavisi:
Eğer bebekte Rh uyuşmazlığı nedeniyle sarılık (bilirubin artışı) gibi sorunlar gelişirse, tedaviye başlanır. Fototerapi ile, yani bilirubin ışıkları kullanılarak, bebeğin vücudundaki fazla bilirubin atılır. Bu tedavi, bebeklerin sarılığını tedavi etmek için en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Daha ciddi vakalarda, bebeğin tedavisi için kan değişimi gibi işlemler de gerekebilir.
Sık Sorulan Sorular
Hangi Çiftlerde Kan Uyuşmazlığı Olur?
Kan uyuşmazlığı, özellikle Rh (–) kan grubuna sahip anne ve Rh (+) kan grubuna sahip baba arasında meydana gelir. İlk gebelikte Rh (+) bebek doğarsa, sonraki gebeliklerde sorun oluşabilir.
Kan Uyuşmazlığı Olunca Ne Olur?
Kan uyuşmazlığı olunca bebekte sarılık (bilirubin yüksekliği), anemi (kansızlık), zeka geriliği, serebral palsi (beyin felci), hızlı kalp atışı ve doğum öncesi ya da sonrası ölümler olur. Genellikle ilk gebelikte hafif seyreder ancak sonraki gebeliklerde daha ciddi sonuçlar doğurabilir.
Kan Uyuşmazlığı Evlenmeye Engel Mi?
Kan uyuşmazlığı, evliliğe engel değildir. Özellikle Rh uyuşmazlığı durumunda, gebelikte bebeğin sağlığını riske atabilecek komplikasyonlar oluşabilir. Kan uyuşmazlığının olduğu çiftlerin, gebelik öncesinde ve sırasında Rh immünoglobulin iğnesi gibi gerekli tedbirleri almasıyla doğumda yaşanabilecek sağlık sorunlarının önüne geçilebilir.
Anne Pozitif Baba Negatif Kan Uyuşmazlığı Olur Mu?
Anne negatif, baba pozitif olduğunda Rh uyumsuzluğu olabilir. Anne pozitif, baba negatif olduğunda kan uyuşmazlığı riski bulunmaz. Doğru tespit yapabilmek için bir kadın doğum uzmanına görünerek test yapılmasını sağlayabilirsiniz.